سخن پیرامون سازه‌ای است استوانه‌ای شکل که بیشتر دور شهرها و در مسیر جاده‌ها بنا می‌شده. به این سبب که میلِ واحدِ فاصله‌ها با سازهٔ مورد بحث ما پیوستگی دیرینه و نزدیکی دارد. چند کلامی از میلِ واحدِ فاصله سخن می‌گویم.
بعد از صلح قصرشیرین در سال 1049 قمری میان شاه‌صفی و سلطان مراد چهارم، به مدت نزدیک به 90 سال، حمله‌ای از طرف عثمانیها صورت نگرفت. در این مدت زخمهای خوی ازکشتارها و ویرانگریهای ترکهای عثمانی، مخصوصاً قتل‌عام و تخریب خوی به دست مراد چهارم در 1045 به تدریج التیام می‌یافت.با شکست عثمانیها از اتریش که به عقد پیمان پاساراوویچ در 1130 هـ. ./ 1718 م. انجامید، تصور می‌رفت که دیگر حمله‌ای از طرف ترکهای عثمانی روی ندهد و صلح و آرامش ادامه یابد.
وزارت امور خارجهٔ امریکا پس از سه دهه طفره رفتن، سرانجام در سال 1989/1368 برخی اطلاعات به‌درد بخورش را در قالب مجلدهای سالانه‌یی تحت عنوان روابط خارجی ایالات متحده - معروف به مجموعه فروس(FRUS)1 منتشر کرد، اما مجلدهای مربوط به ایران دچار انقطاع‌های عمده و توجیه‌ناپذیری هستند. باور اینکه روزها و گاهی هفته‌ها سپری شده بدون آنکه هیچ نوع مکاتبه‌یی بین تهران و واشنگتن ردوبدل شود، دشوار است. انجمن تاریخ آمریکا گله کرده که وزارت امور خارجه این کشور نتوانسته قانون غیرمحرمانه سازی خودش را رعایت کند و بهانه‌های مختلفی را برای تاخیر در انتشار اسناد مربوط به ایران و همچنین گواتمالاو کنگو مطرح کرده است.
پس از فروپاشی نظام شوروی در سال 1370 خورشیدی (1991 میلادی)، دولت فدراسیون روسیه به طور رسمی اعلام کرد که دیگر در پی اجرای وصیت‌نامهٔ پتر نیست. بدینسان به دو قرن تردید پیرامون وجود وصیت‌نامهٔ مزبور پایان داده شد». این نخستین سخنانی بود که دکتر هوشنگ طالع دربارهٔ «تاریخ تجزیهٔ ایران» گفتند.
با توجه به اسناد تاریخی ایران کهن و به ویژه شاهنامه که غنی‌ترین منبع تاریخی مکتوب است پی برده می‌شود که دوران کیومرث یکی از مهمترین دوره‌های تاریخی این سرزمین است.
مجموعۀ حاضر در ابتدا مقاله‌ای بود در پاسخ به مخالفان تاجیکیِ قانون زبان، که در سال 1989 با تلاش فرهنگیان به تصویب رسید و بنا بر آن مقرر شد که نام زبان دولتی به فارسی تاجیکی تغییر یابد.
گوشه پاریز کرمان خوشتر است خاک گوهربیز ایران خوشتراست / نکته‌ها گویم ز تاریخ کهن روشنی بخشم به هر بزم سخن.
ارتش پیاده ساسانی را از میان روستاییان بر می گزیدند. آنان را پایگان می خواندند. هر گروهی بفرماندهی بنام پایگان ـ سالار ایفاء می‌کرد و کارشان پاسداری از کاروان خوراکی و نیاز های لشگر بود و فرمانرسانی به ارتشی ها از سوی فرمانده بالاتری بنام سروان بود و فزون بر آن یورش به دژ ها و کندن کـَندَک ( خندق) کار ایشان بود .