روز 24 اسفند ماه 1329، به پايمردي دكتر محمد مصدق، در يك فراگشت پرفراز و نشيب، مجلس شانزدهم، و روز 29 همان ماه ، مجلس سنا صنايع نفت در سرتاسر كشور را ملي اعلام كرد....
چندي پيش وزير خارجه ي ا اسلامي گفته بود :« در ديدارم با وزير امور خارجه‌ي آمريکا تاکيد کردم که ضروري است به متوني که دربارهي آن توافق مي‌کنيم، متعهد باشد » ...
از مجموع تحقيقاتي كه تاكنون به عمل آمده اين مساله به ثبوت رسيده است كه اگر امروز مردم آذربايجان به زباني كه ممزوجي از زبان آذري و يك زبان بيگانه است سخن مي‌گويند در روزگار گذشته، كه چندان از روزگار ما دور نيست، يعني تا عهد صفويه به زبان آذري كه زبان صد درصد ايراني بوده تكلم مي‌كرده‌اند و بعد از اين كه قالب زبان و جامعه گفتارشان تحت تاثير عواملي كه بحث درباره آنها از حوصله اين مقال بيرون است عوض شد، طرز فكر و تعبير و روح و زبانشان همچنان ايراني ماند و از تركيب استخوان‌بندي زبان بيگانه با مواد و روح زبان آذري زباني خاص و ممتاز به وجود آمد كه اگر چه استخوان‌بندي تركي دارد ولي براي تركان به دشواري مفهوم است و از سوي ديگر، زبان آذري نيز محسوب نمي‌شود و به همين علت بهتر است آن را «زبان كنوني آذربايجان» بناميم......
آلمان شرقي به آلمان غربي پيوست ، ويتنام که دو پاره شده بود ، بارديگر يگانگي خود را بازيافت . چين گرچه در باره‌ي تايوان سکوت پيشه کرده است ؛ اما مي‌داند مردم آن آرزوي پيوستن دوباره به‌سرزمين اصلي را دارند و از اين رو منتظر رسيدن زمان موعود است و ...
از آخرين تحقيقات زبان شناسان هم‌چنين برمي‌آيد كه لهجه‌هاي ايراني امروز شمال غرب ايـران، از تاتي باكو و خلخالي و هرزني و كرينگاني تـا سمناني و شهميرزادي و خوزي يك گروه زباني است. و اين همه يادگارهايي از آن زبان واحدي است كه قرائن و نمونه‌هايي از پيوستگي آن نشان داديم و بـا لهجه‌هاي مركزي كه از نزديكي قم تـا حوالي يزد و كرمان و شير از بدان‌ها سخن مي‌گويند.....
رباعی‌هایی از 24 شاعر نوشناخته‌ی آذربایجانی
در نزهة‌المجالس جمال خلیل شروانی که در نیمه اوّل قرن هفتم در شروان تألیف شده، ترانه‌های فراوانی از گویندگان آن سوی ارس (شروان و اران) از 6 شهر: گنجه، شروان، بیلقان، تفلیس، دربند، باکو به یادگار مانده است که نمونه‌هایی از آثار هزاران شاعر پارسی‌گوی از یاد رفته، و دلیل روشنی بر دیرینگی گسترش فرهنگ ایرانی در آن دیار است. در آن کتاب اشعار شاعرانی هم هست که به شهر معینی نسبت نیافته‌اند و حدس زده می‌شود که از همان نواحی باشند.
در اینجا به منظور یادکرد آن فارسی سرایان فراموش شده، از هر شاعر (به تفکیک شهرهای آنها) ترانه‌ای می‌آوریم:
واژهنامهي عثماني به فرانسه (Tunr From cais)، در سال 1873 منتشر گرديد. در پيش گفتار اين اثر ارزنده آمده است:
« ... دست نويس اوليهي فرهنگ عثماني ـ فرانسه، كار «گيفر» است كه منشي و مترجم شاهپشين (لويي شانزدهم) فرانسه در زبانهاي شرقي بود. در سال 1811 كه دولت فرانسه، ـ همسايه ايالات تحت فرمان عثماني بود، دستگاه حكومتي ناپلئون نياز شديد به يك فرهنگ عثماني ـ فرانسه احساس ميكرد. به ويژه، وزير امور خارجه وقت دولت فرانسه، علاقهي ويژهاي به انتشار اين فرهنگ، از خود نشان ميداد......
شهريار كه از سلسله شاعران فارسي‌گوي آذربايجان است، به دليل تسلط ماهرانه به زبان فارسي و پيوند آن با ظرايف زبان تركي آذري، شايسته دريافت عنوان مزبور گرديده است. در اين ميان، ديوان وي منبع مهم و قابل توجهي براي بازتاب عاطفه‌هاي ميهني اوست. شهريار در جاي جاي آثارش از مام ميهن ياد مي‌كند و مقام ايران را گرامي مي‌دارد.....
سده‌ي هشتم از ديده شماره واژه‌ها و جمله‌ها و شعرها و دوبيتي‌هاي آذري، پربارترين دوره‌ي در تاريخ زبان آذري است. از اين دوره در فرهنگ «صحاح الفرس» كه به سال 728 هـ . ق/ 1327 م. تاليف شده، يازده واژه آذري به شرح زير: «كردو، گريوه، بيلقان، پچ‌پچ، كندو، پور، سكنه، كخ، كنگر، جملولي يا جملوك (گويش نخجوان) قنطره (گويش آران و موقان) ياد گرديده است......