برابر با آگاهیهایی که در متنهای زبان پهلوی در پیش از اسلام و سنت تاریخ نگاری در پس از اسلام، فرادست آمده، بخشهای ارزشمندی از اوستای کهن که بزرگترین دانشنامهی دینی و علمی در ایران باستان به شمار میرفت، در آتش کین تازندگان بیگانه بسوخت و در این میان یکی از نسکهای گمشدهی اوستا که در متنهای باستانی از آن یاد شده، «چیترادات نسک» نام داشت که ما آن را «چهردادنامه» میخوانیم.
در تاریخ پر فراز و نشیب ایران، با روی دادهای مهم گوناگونی برخورد می کنیم.یکی از این وقایع بروز اولین جنگ جهانی در سه هزار و نهصد سال قبل می باشد.
با توجه به اسناد تاریخی ایران کهن و به ویژه شاهنامه که غنی‌ترین منبع تاریخی مکتوب است پی برده می‌شود که دوران کیومرث یکی از مهمترین دوره‌های تاریخی این سرزمین است: 1
«در دوردست‌های تاریخ، یعنی کمابیش 6700 سال پیش از میلاد، کیومرث موفق می‌شود به طایفه ایرها {ایرانیها} موجودیت بخشیده و حدود قلمرو آنان را روشن کند.»
برای آشنایی با پیشینۀ پزشکی در ایران باستان می‌بایست به متون گوناگون کهن ایرانی مراجعه نمود. در این نوشتار کوتاه شاهنامه را که گرانمایه‌ترین سند است گواه می‌گیریم، پرداختن به دیگر متون مانند وندیداد، یسنا و دینکرت مجالی دیگر می‌خواهد....
پیش از تشکیل پادشاهی ماد در غرب و شمال غرب ایران حکومت‌های محلی مختلفی در این منطقه شکل گرفت که مهمترین و در عین حال ناشناخته‌ترین آنها پادشاهی مانا بود. این حکومت در هزاره اول ق م به مدت 300 سال به حیات فرهنگی سیاسی خود ادامه داد. به این تمدن نخستین بار در سال 834 ق م در کتیبه‌های آشوری اشاره شده است اما خیلی پیش از آن نیز وجود داشتند...
جــهاندار هــوشنگ بـا رای و داد بــه جــای نـیا تاج بر سر نهاد...
چــو بــنشـست بر جـایگاه مِهی چنین گفت بر تخت شاهنشهی...
بـه فــرمان یــزدان پــیروزگــر به داد و دهش، تنگ بسته کمر
وز آن پس، جهان یک سر آباد کرد هـمه روی گـیتی پـر از داد کرد
نخستین یکی گوهر آمـد به چنگ به دانش، ز آهن جدا کرد سنگ...
چو این کرده شد، چارهٔ آب ساخت ز دریاها برآورد و به هامون نواخت...
اسطرلاب وسیله کوچکی است که برای تعیین بعضی مشخصات زمان و مکان آسمان به کار می‌رود. به فارسی «جام جم» نامیده می‌شود ولی به تدریج کلمه یونانی اسطرلاب برای آن متداول شده است. اسطرلاب رایج و معمولی دستگاه و صفحه مدور فلزی از جنس برنز یا برنج یا از آهن و فولاد یا تخته به طور بسیار دقیق و ظریف و مستحکمی ساخته شده است...
بالاخره هووخشتره از گرفتاریهایی که آشور در داخل و خارج کشور در آن ایام داشت استفاده کرد، سپاه تازه‌ای تجهیز کرد و آمادۀ حملۀ مجدد به این کشور شد تا شکست سابق را جبران نماید. درواقع شکست سابق هم، که هجوم ناگهانی سکاها موجب آن شد، بر وفق روایات هرودوت در شروع سلطنت خود وی، که بلافاصله در دنبال کشته شدن پدرش فره‌ورتیش آغاز شد، روی داده بود. به هر حال سعی در جبران آن، خاصه بعد از خاتمه دادن به غایلۀ سکاها برعهدۀ او بود.
غرور و استبداد در اواخر کار آسیتاگ، او را برخلاف طبیعت خویش به جنگجویی هم سوق داد. در واقع تا وقتی که بختنصر داماد وی بر بابل فرمان می‌راند وی به وسوسة تجاوز به قلمرو بابل و تسخیر حران هم که تعلّق به بابل داشت در خاطر او راه پیدا کرد. نبونید پادشاه جدید بابل هم با او به مقاومت برخاست و کار به جنگ کشید. آستیاگ حران ـ شهر مقدس آشور در شمال بین‌النهرین ـ را محاصره کرد، اما قبل از آنکه به تسخیر آن نایل گردد به ترک محاصره و بازگشت به تختگاه خویش ناچار شد. چیزی که او را به این بازگشت سریع واداشت...
دربارة معنى واژة اسطرلاب، حمزة اصفهانى ترکیب ستاره یاب را نقل کرده و اسطرلاب را معرب آن شمرده است. در موارد دیگری با تصریح به اصل یونانى این واژه، آن را به غلط ترازوی ستارگان یا ترازوی آفتاب، آینة ستارگان و همانند آنها ترجمه کرده است. ممکن است ترکیب ستاره یاب در واقع نیز ابتکار ستاره شناسان ایرانى و مستقل از واژة یونانى بوده باشد.
