کشوری که اکنون تاجیکستان نامیده میشود، از ترکیب بخشی از باختریای باستان و بخشی از سغدیای باستان تشکیل شده است. باختریا را در زبان دری (زبان همگانیِ ایرانیان اواخر عهد ساسانی) «بَلخ» میگفتند.
جنگ‌های ایران و روس آغازی بر پایان یک امپراتوری بزرگ بود که شاید در طول تاریخ‌اش هیچ‌گاه از نظر وسعت سرزمینی به این شکل به چالش کشیده نشده بود. در گذشته این امپراتوری، اشغال یا جدایی‌بخشی از سرزمین معمولا موقت و فاقد هرگونه بعد فرهنگی بود، ولی اینبار روس‌ها با زدودن فرهنگ ایران، زبان و ادبیات فارسی از سرزمین‌های مسلمان‌نشین قفقاز علاوه بر مرزهای جغرافیایی پای فرهنگ را نیز به میان آوردند.
در سمت شمالی رود ارس، در جلگه حاصلخیز و مسطحی قرار دارد. اسم این شهر در منابع قدیمی به صورت نخچوا، نشوی آمده و معنی آن به زبان ارمنی قدیم (اولین کاشانه خیر) یا (نخستین مرکز) یاد شده است. مستوفی آن را شهری خوش خوانده و بنای آن را به بهرام چوبین نسبت داده است. مورخین ارمنی در سده چهارم سه ناحیه وان، اردوباد ، نخچوان را واسپورگان می‌گفته‌اند و ابنفقیه آن را بسفرجان نوشته و بنای (نشوی = نخجوان) را به انوشیروان نسبت داده است.
شنیده بودیم اوضاع چندان رو به راه نیست، گفته بودند آن طرف‌ها نروید، خطرناک است. با اینهمه، برای فرار از گرمای کشنده دهلی هم که شده، دیروز صبح زود کوله بار را بستیم و در قطار نشستیم و راهی شهر جامو، پایتخت زمستانی استان کشمیر شدیم. شبی را در مسافرخانه ای نه چندان پاکیزه گذراندیم و صبح دوباره راه افتادیم تا بلکه زودتر به هوای خنک سرینگر، پایتخت تابستانی کشمیر برسیم.
ارمنستان یا ارمنیه ناحیه ایست در حدود 300000 کیلومتر مربع و کشور قدیمی است در غرب آسیا ، که اکنون میان ایران ، جمهوری آذربایجان (اران)، گرجستان و ترکیه قرار دارد. این سرزمین ، کمابیش از اراضی جنوب شرقی دریای سیاه و غرب آسیای صغیر تا سواحل جنوب غربی دریای خزر از یک طرف، و از قفقاز تا فلات آذربایجان و دشت بین النهرین از طرف دیگر ممتد بوده است.
ادامه مطلب: نظریه‌ی حوزه‌ی تمدن ایرانی و بازتاب‌های منطقه‌ای آن
ژنرال علی‌اکرام همّت‌زاده نامی ماندگار در تاریخ ایران و جنبش تالش‌های «ایران شمالی» (آران/ جمهوری آذربایجان) است. ژنرال همّت‌زاده پس از فروپاشی شوروی و به دنبال تشکیل حاکمیت نژادگرایانه‌ی «جبهه‌ی خلق» در باکو، و پس از آغاز طرح‌های جدّی این حکومت برای محو آثار تاریخی و فرهنگی ایرانی و از جمله برخورد با فرهنگ، هویّت و موجودیّت قوم کهن و تاریخی تالش، کمر همّت بست و «جمهوری دمکراتیک تالش ـ مغان» را با یاری مردم تالش و بدون وابستگی به کشورهای خارجی، به مرکزیت «لنکران» تشکیل داد.
| گویش‌های پارسی تاجیکی ازبکستان به‌طور فزاینده‌ای از پارسی تاجیکی تاجیکستان و پارسی معیار وامی‌گرایند تاجیک‌ها این واگرایی در زبان گفتاری در دو سوی مرزهای سیاسی از زمانی می‌دانن که ایدئولوژی جمهوری‌های ملی در شوروی پیاده شد |
در میان مردم داغستان یک رسم مشترک بین تمامی آن‌ها وجود دارد و آن هم شاهنامه‌خوانی به زبان روسی است که تقریباً اکثر مردم با آن آشنا هستند و یا خود در آن شرکت می‌نمایند
قلمرو فرمان‌روایی « دولت ایـران»، در درازای تـاریخ این سرزمین، یعنی از چند هـزار سال پیش تـا کمابیش دو سده‌ی اخیر، پهنه‌ی «فلات ایـران» بود.
