عزيزالدين نسفی ( نخشبی ) و چالز داروين
- توضیحات
- دسته: نام‌آوران
- آخرین به روز رسانی در جمعه, 16 ارديبهشت 1401 19:25
- منتشر شده در جمعه, 16 ارديبهشت 1401 19:25
- نوشته شده توسط مدیر ایران بنیاد
- بازدید: 93
پاره‌اي از كتاب‌هاي عزيزالدين نسفي به لاتين ترجمه و منتشر گرديده است . كتاب مقصدالاقصي از روي ترجمه تــركي آن ، به لاتيــن ترجمه و در سال 1655م ( 1034 خ )منتشر گرديده است؛ اما بايد دانست كه بخشي از آثار وي به لاتين برگردانده شده بودند و در بخش محرمانه‌ي كتاب‌خانه‌ي واتيكان نگاهداري مي‌شوند . در اين بخش از كتاب‌خانه‌ي واتيكان ، بيش از هزار اثر ترجمه شده به لاتين ( كامل يا خلاصه ) وجود دارد كه نام اثر و نام پديد آورنده‌ي آن ، از روي نوشتار زدوده شدهاند .
تازگي‌ها اجازه داده شده است كه از اين كتاب‌خانه ، گزارش‌هايي براي آگاهي همگان تهيه شود. در گذشته اين كتاب‌خانه ، ويژه‌ي خواص بود و دانشمندان غربي با راه‌يابي به اين بخش از كتاب‌خانه ، آثار ترجمه شده‌ي بي‌نام را به نام خود منتشر كرده‌اند كه نظريه‌ي تكامل نسفي نيز كه خود بايد برگرفته از نوشته‌اي از دوران كهن باشد ، در همين راستاست.
عزيزالدين نسفي نظريه‌پرداز ايراني ، ضمن بيان چند نظريه كه امروزه به نام پاره‌اي از دانشمندان اروپايي مشــهور است ، در فصل دوم از « رساله در بيان سخن اهل تناسخ ( کتاب انسان کامل ) ، نظريه‌ي تكامل ( عروج ) را به روشني هر چه تمام‌تر بيان مي‌كند .
نظريه‌ي نسفي ( نخشبي) درباره‌ي تكامل ، به گونه‌ي شگفت‌آوري با يافته‌هاي نوين دانشِ امروزين ، هم‌خواني دارد . نسفي مي‌گويد : 1
... اكنون بدان كه نفوس جزوي از عالم علوي ، اول به عناصر و طبايع مي‌آيند ، تا نزول تمام مي‌شود و چندين‌گاه درين منزل مي‌باشند و افلاك و انجم دايم گرد عناصر و طبايع مي‌گردند و فيض و اثرها ، به عناصر و طبايع مي‌رسانند . و مقصود ازين همه گشتن، آن است كه تا نفوس جزوي كه در عناصر و طبايع‌اند ، پرورش يابند و استعداد عروج [ تكامل ] حاصل كنند . چندين هزار [ ميليون / ميليارد ] سال درين مرتبه مي‌باشند و پرورش مي‌يابند . و نام نفس جزوي درين مرتبه طبيعت است .
آن‌گاه از عناصر و طبايع عروج مي‌كنند و به نبات مي‌آيند . و اول صورتي که از صورت نباتات پيدا مي‌کنند ، صورت طحلب[ جلبك] است ؛ و اين طحلب گياهي سبز است كه در آب‌ها پيدا مي‌آيد و به مراتب برمي‌آيد و صورت نباتات و اشجار پيدا مي‌كنند تا به حدي كه شجر به حيوان نزديك شود ، هم‌چون درخت خرما [ كه داراي درخت‌هاي نر و ماده ( بارور و غيربارور ) هستند و براي باور شدن، مي‌بايست درختان ماده وسيله‌ي درختان نر ، گرده‌افشاني شوند] ... و چندين هزار [ ميليون / ميليارد ] سال ديگر ، درين مرتبه مي‌باشند و از گردش افلاك و انجم پرورش مي‌يابند . و درين مرتبه نام وي ، نفس نباتي است . آن‌گاه از نبات به حيوان مي‌آيند. و اول صورتي كه از صورت حيوانات پيدا مي‌كنند ، صورت خراطين است و اين خراطين كرمي سرخ و دراز و باريك است كه در گل و زمين آبناك بود . و به مراتب برمي‌آيند و صورت حيوانات، به تدريج پيدا مي‌كنند تا به حدي كه حيوان غيرناطق به حيوان ناطق نزديك مي‌شود ، هم‌چون ... بوزينه و نسناس . و چندين هزار [ ميليون ] سال ديگر درين مرتبه مي‌باشند ، و از گردش افلاك و انجم پرورش مي‌يابند . و درين مرتبه نام وي ، نفس‌حيواني است .
آن‌گاه از حيوان به انسان مي‌آيند و اول صورتي كه صورت انسان پيدا مي‌كنند ، صورت زنگيان [ سياه پوستان ] است ، و ...
عزيزالدين نسفي براي در امان ماندن از تکفير بر اثر ابراز اين عقايد كه در تضاد كامل با انديشه‌هاي ديني و جو حاكم بود ، نظريه‌ي تكامل را به « اهل تناسخ » نسبت مي‌دهد و مي‌نويسد : 2
اهل تناسخ مي‌گويند ...
به کوتاه سخن ؛ عزيزالدين نسفي در ارايه‌ي نظريه تكامل مي‌گويد :
1 ـ خلقت از راه تكامل مي‌باشد . گياهان و جانداران از ساده‌ترين شكل به‌وجود آمده و رفته رفته ، راه تكامل را پيموده‌اند .
2 ـ تكامل به زمان احتياج دارد و هر مرحله‌ي آن ، چندين هزار [ ميليون / ميليارد ] سال طول كشيده است .
3 ـ ساز و كار اين تكامل در طبيعت موجود بوده است .
4 ـ منشاء گياهان و موجودات گوناگون امروز ، از همان گياه يا موجود نخستين است كه تكامل يافته و به شعبه‌هاي گوناگون تقسيم شد .
در سده‌ي نوزدهم ميلادي ، چارلز داروين ، دانشمند انگليسي نظريه‌اي ابراز مي‌دارد كه به طرز شگفت‌آوري با نظريه‌ي عزيزالدين نسفي كه در قرن سيزدهم ميلادي يعني کمابيش شش سده پيش از آن بيان شده بود ، همانند و همسان است .
چارلز داروين در 12فوريه 1809 ( 22 بهمن 1187 خ ) در شهر شروزبري shrewsbury)) انگلستان به دنيا آمد . هنگامي كه چارلز داروين به دنيا آمد ، کمابيش 500 سال از مرگ عزيزالدين نسفي ميگذشت . داروين بر اثر ارايه‌ي نظريه‌اش درباره‌ي تكامل و گزينش طبيعي ، نام‌بردار شد .
داروين ميان سال‌هاي 1836-1831م ( 1235- 1210 خ ) در قالب يك گروه تحقيقاتي به دور دنيا سفر كرد . وي در آمريكا‌ي جنوبي و جزيره‌ي گالاپاگوس (Galapagos) در اقيانوس‌آرام مطالعات بيش‌تري به عمل آورد .
داروين پس از بازگشت ، با توجه به مطالعات به عمل آورده ، نظرات خود را اعلام كرد : نظرات او را مي‌توان به اين‌گونه جمع‌بندي كرد :
1 ـ تكامل انجام پذيرفته است.
2 ـ اين تكامل ، هزارها تا ميليون‌ها سال به درازا كشيده است.
3 ـ ساز و كار نخستين تكامل ، فراگشت انتخاب طبيعي بوده است.
آيا ارايه‌ي دو نظريه‌ي همسان با اختلاف بيش از 500 سال ، ميتواند تنها بر اثر تصادف باشد ؟ در حالي كه ترجمهي بسياري از آثار نسفي به لاتين موجود بوده و هست . چگونه است كه اين نظريه به جاي اين كه به نظريه ي نسفي ( نخشبي ) معروف باشد ، به نام « داروين » مي‌باشد ؟
البته بايد بدانيم که نظريه‌ي نسفي در سده‌ي سيزدهم ميلادي ، بسيار از نظريه‌ي داروين در قرن نوزدهم ميلادي ، دقيق‌تر است و با يافته‌هاي امروزين هم‌آهـنگي کامل دارد . نسفي به روشني مي‌گويد که نخستين انسان ، سياه‌پوست (زنگي) بود که امروز مي‌دانيم که چنين است . مهم‌ترين اثرهاي داروين ، عبارتند از :
1- ... OntheOriginofSpecies( درباره ی منشأ موجودات ... )
2- ... TheDescentofManand ( نژادانسان ... )
3-CharlesDarwinsLetters: asselection 1825-1859 by ( نامه‌هاي چارلزداروين : گزيده‌اي از سال‌هاي 59 ـ 1825 )