در میان خودروهایی که در خیابانهای شهر دوشنبه پایتخت تاجیکستان تردد می کنند، خودروهای پلاک قرمز «دو صفر یک» (001) مشهور است و محبوبیت خاصی بین تاجیکان دارد. شماره ای که نشانه روابط عمیق دو ملت است.
در این مقاله ضمن معرفی کوتاهی از نسخه فارسی دربند نامه (که متاسفانه علیرغم چاپ نسخه های ترکی و عربی، متن فارسی آن منتشر نشده) به معرفی نسخه‌ای که سالها قبل در گرجستان با نام «احوالات اهالی داغستان» یافته بودم پرداخته و در ادامه دو نسخه نویافته دیگر در کتابخانه ملی روسیه در پترزبورگ با نام «اصل شهر دربند و اهالی داغستان» و «نسب ابومسلم خراسانی» را معرفی کردمد
بیست‌وشش سال پیش، در روزی چون امروز که تا نوروز تنها پنج روز زمان داریم؛ در همین ساعت‌هایی که اکثر ما یا در حال آماده شدن برای ورود به سال نو هستیم و یا در حال بستن پرونده‌ی سالِ رو به پایان؛ و طبیعی است ما که در هنگامه‌ی هجوم عربان یا یورش مغولان چیزی از اجرای این آیین نکاستیم در زمانِ جنگِ تحمیل‌شده‌ی اخیر و دفاع مقدس هم آن را به کمال برگزار کنیم،... دیگر چه رسد به کردها که این سنت‌های باستانی را پیراسته‌تر و کامل‌تر به‌جا می‌آورند...
زبان فارسی 1000 سال زبان رسمی هند بود
شباهت‌ها و رابطه میان زبان‌های کهن پارسی و هندی که خاستگاه یکسانی دارند، کاملاً هویداست و هنگامی که واژگانی همانند پدر، مادر، برادر، دختر، سر، بدن، دست، دندان، فیل، گاو، گوسفند، جو، گندم، لوبیا، شکر و غیره را در این زبان‌ها می‌سنجیم، این وابستگی و پیوند عیان‌تر می‌شود.
خانم هیروکو نیشى زاوا که اکنون بیشتر از هفتاد سال سن دارد، به گواهى اسناد خانوادگى، خود را نسل پنجاه و سوم ازتبارِ شاهزادگان ساسانى که در سده هفتم میلادى و در پىِ ویران شدن تیسفون به خاور دور آمدند، مىداند و کتابى هم، داستان‌گونه، با نام «از تبارِ ایرانى» منتشر ساخته که جلد یکم از چند دفترى است که درباره‌ی خاندان خود در دست نگارش دارد. خانواده وى از دیر باز درناگانو، ایالت کوهستانى در میانه جزیره‌ی اصلى ژاپن، هونشوُ، مقیم بوده اند، اما او اکنون در شهر توکیو زندگى می‌کند.
زبان آسی، یکی از زبان‌های نوین ایرانی است و با زبان‌های خوارزمی و سغدی و نغیابی، بسیار نزدیک است.
زبــان آسی، دارای دو گــویـش « ایــرونی» و « دیگوری» است. گویش « ایرونی» پایۀ زبان ادبی آسی است و بیشتر آس‌ها، به این گویش، سخن می‌گویند. گویش دیگوری، به نظر می‌رسد که دیرین‌تر از گویش ایرونی است. به گفتۀ دیگر، رابطه میان گویش ایرونی و گویش دیگوری، مانند رابطۀ زبان فارسی نو (فارسی امروزی) با فارسی میانه (پهلوی) است.
پیش از خردادماه 1297 خورشیدی (مه 1918 میلادی)، نام آذربایجان و آذری در منطقه ی قفقاز، کاربرد نداشت. پیش از اسلام، نام این ناحیه «آلبانیا» یا «آلبانیای قفقاز» بود. پس از اسلام، رفته رفته نام «آران» جای «آلبانیا» را گرفت. روس ها پس از استیلا بر قفقاز، به تحقیر، ساکنان نژاده و والاتبار سرزمین اران (آران) یا آلبانیای قفقاز را «تاتارهای قفقاز» نامیدند. این اصطلاح در دوران استیلای روسیه ی تزاری بر قفقاز - چه درنوشته های روسیان و چه در نوشته های اروپاییان - برای مردم اران به کار گرفته می شد.
هر کدام از ما بارها و بارها از گستره ی فرهنگ و زبان ایرانیان در محدوده ی پهناور جغرافیایی همسایگانمان در گذشته مطالب گوناگونی شنیده ایم،از خواندن شعر سعدی در زمان حیات خود سعدی به وسیله‌ی دریانوردان چینی تا گسترش زبان و خط فارسی در زبان ایغوری چین (فزهنگ واژه های فارسی در زبان اویغوری جین-نادره بدیعی) اما شاید بسیاری از ما از ماندگاری زبان فارسی و فرهنگ ایرانی در بین مردمان جنوب شرق چیز بسیار کمی بدانیم سفرنامه ی زیر از حسین خندان می تواند تا حدودی ما را با این ریشه‌های فرهنگی آشنا کند.
محمدسرور مولایی گفت: هنگامی که در اوستا از «ایرانویچ» سخن گفته می‌شود، یا زمانی که شاهنامه از ایران صحبت می‌کند، باید دید که در آن متن‌ها، ایران چه گستره‌ای دارد. ایران یک مفهوم فرهنگی است که ایران امروزی و مرزهای جغرافیایی‌اش، بخشی از آن قلمرو است.